เสียงเด็กร้องไห้ดังขึ้นมาจากข้างบนบ้านพักข้างๆ หลังที่ฉันอยู่ พลันให้นึกถึงคุณลุงคนหนึ่งที่ฉันเจอที่โรงอาหารคณะ ที่มหาวิทยาลัยท่ีฉันเรียนอยู่ที่เมืองไทยก่อนบินมาอยู่นี่ คุณลุงคนนี้อายุประมาณ 65 ปีแล้ว ฉันไม่ทราบชื่อลุงแต่ขอเรียกคุณลุงว่า “ลุงยิ้ม” แล้วกัน
ครั้งแรกที่เจอคุณลุงคือที่งานประชุมวิชาการที่จัดขึ้นที่ใจกลางเมืองกรุง ฉันไปพรีเซนต์งาน ลุงยิ้มไปเข้าร่วมฟัง ด้วยความที่ลุงยิ้มอายุห่างจากนิสิตนักเรียนระดับปริญญาตรี โท และเอกมาก ทุกคนจึงเข้าใจว่าลุงยิ้มเป็นอาจารย์หรือบุคคลในแวดวงวิชาการ
ถึงเวลาพักเบรค ทานอาหาร ลุงยิ้มเดินตรงมาที่โต๊ะที่ฉันนั่งอยู่ ใกล้ที่สุดกับขอบประตู ฉันยิ้มให้ลุง “นั่งด้วยกันได้นะคะ”
ลุงเดินมานั่งตรงข้ามฉันพอดี ครั้นได้คุยกับลุงยิ้ม ก็ได้รู้ว่าแท้จริงแล้วลุงเป็นนิสิตปี 1 ทุกคนบนโต๊ะอาหาร แม้กระทั่งอาจารย์ที่นั่งอยู่อึ้งไปพร้อมๆ กัน ทุกคนแปลกใจที่ลุงยังเลือกเรียนหนังสือ “ไม่มีอะไรทำแล้ว ตอนเด็กๆ ลุงไม่มีโอกาสได้เรียนหนังสือ ครอบครัวลุงไม่มีฐานะ ตอนนี้มีโอกาส เลยมาเรียน” ลุงอธิบาย
“ลุงชอบเรียนนะ พยายามเข้าเรียนตลอด ไม่เข้าใจลุงก็ถามครู ทำข้อสอบไม่ได้ไม่เป็นไรหรอก เพราะลุงมาเรียนเอาความรู้”
ฉันเห็นด้วยกับลุงนะคะว่า ความรู้สำคัญที่สุด หาใช่คะแนนสอบไม่ แต่ถ้าสอบไม่ได้เพราะความรู้ไม่พอ อย่างนี่ก็ไม่ไหวค่ะ ต้องขวนขวายหาความรู้เพิ่มเติมแล้ว
ลุงยิ้มเล่าให้ฉันฟังต่อว่า ลุงเดินทางเข้ากรุงเทพฯ จากสุราษฎ์ ทุกสัปดาห์ เพื่อมาเรียนหนังสือ ฉันล่ะเคารพลุงเลยค่ะ เพราะฉันก็เชื่อว่าระยะทางกับอายุไม่ใช่อุปสรรคที่ขวางกั้นองค์ความรู้เลย
“ประสบการณ์หาได้ไม่ครบฉันใด การเรียนรู้และการศึกษาก็ไม่มีวันสิ้นสุดฉันนั้น”
ฉันอยากให้ลุงเป็นแบบอย่างให้กับเพื่อนๆ ทุกคนและผู้อ่านทุกท่านที่คิดว่าตนเอง “แก่เกินไปแล้วที่จะเรียน” “อายุมากแล้วเรียนไม่ไหว” หรือ “คิดว่าตนเองหัวไม่ทันเด็กสมัยนี้”
อีกอย่างฉันก็ไม่คิดว่าเราควรใช้อายุเป็นข้อจำกัดทางการศึกษา
- เด็ก ต้องเรียนรู้การใช้ชีวิต เรียนรู้ที่จะล้ม ลุก คลุก คลาน ผูกเชือกร้องเท้า ใช้ช้อนส้อม
- วัยรุ่น เรียนรู้ที่จะปรับตัวให้เข้ากับกลุ่มเพื่อน เรียนรู้ที่จะตัดสินใจด้วยตนเอง ทำกิจกรรมและแบ่งเวลาให้เป็น
- วัยทำงาน ก็ยังต้องปรับตัวให้เข้ากับสังคมที่แตกต่างออกไปจากที่เคย เรียนรู้เพื่อนร่วมงานที่มาจากคนละหลักแหล่ง
- วัยครอบครัว ยังไม่วายหนีไม่พ้นการเรียนรู้การเป็นพ่อแม่ที่ดี ทั้งต้องเรียนรู้และคอยพร่ำสอนแบ่งปันประสบการ์และความรู้กับคนในครอบครัวเดียวกัน
แล้ววัยหลังเกษียณเล่าหรือ ไม่ต้องเรียนแล้วหรือกระไร… วัยไหนๆ ก็ยังคงต้องเรียนเสมอ โลกใบนี้มีสิ่งใหม่ๆ พัฒนาขึ้นตลอดเวลา หากเรามัวแต่กลัวที่จะเริ่มทำสิ่งใหม่ๆ ที่อยากทำ กลัวที่จะสร้างสรรค์ และกลัวที่จะเริ่มก้าวแรก กลัวที่จะหัดล้มลุกคลุกคลานอีกครั้ง ชีวิตเราคงอยู่นิ่งเหมือนสายน้ำที่ไหลเอื่อยรอวันเหือดแห้งไปตามกาลเวลา
เสียงเด็กคนนั้นยังร้องไห้ไม่หยุด แม่ใหม่บนบ้านพักข้างๆ ที่ฉันอยู่ อายุ 35 ปีแล้ว เธอเพิ่งย้ายมาเรียนปริญญาโทที่นี่หลังจากคลอดลูกได้ไม่นาน ตัวเลขไม่เป็นปัญหาสำหรับเธอ เช่นเดียวกับอายุหลังวัยเกษียณที่ไม่เป็นอุปสรรคสำหรับลุงยิ้ม
“อย่าให้ตัวเลขทำลายความฝัน”
“ทำสิ่งที่อยากทำ แล้วจะสนุกกับชีวิต”
“อย่ากลัว” ลุงยิ้มบอกฉัน
ฉันก็เคยคิดว่าการใช้ชีวิตบนโลกนี้มีรูปแบบเพียงไม่กี่แบบ และแล้วฉันตระหนักได้ว่าความไม่ซ่ำซากจำเจ ขึ้นอยู่กับทัศนคติของตัวเราเอง ขึ้นอยู่กับมุมมอง แล้วฉันก็หาความสนุกได้จากการเปิดใจและรักษาความช่างสงสัยต่อโลกใบนี้ ที่สำคัญที่สุด ความสนุกจากการเรียนรู้จะไม่รู้จบ จนกว่าชีวิตของเราจะจบลง หรือ อาจจบลงเพราะเราเป็นฝ่ายปิดกั้นตัวเอง